Nowe przepisy oznaczające zmiany w Kodeksie pracy wejdą w życie 1 stycznia 2023 roku i dotyczyć będą wielu obszarów funkcjonowania pracowników i pracodawców w zakładach pracy. Dodatkowe urlopy, praca zdalna, badanie trzeźwości pracownika, zmiany w umowie o prace i dyrektywa work- life balance. Zobacz, czego dokładnie dotyczą zmiany w Prawie pracy.
Zmiany w Kodeksie pracy w 2023 – z czego wynikają?
Nowelizacja Kodeksu pracy wynika z dyrektyw Unii Europejskiej dotyczących m.in. pracy zdalnej, kontroli trzeźwości, urlopów, przejrzystych warunków pracy oraz modelu „work-life balance”. Pierwotnie zmiany miały wejść w życie już 2 sierpnia 2022 roku, ale ostatecznie najprawdopodobniej odbędzie się to 1 stycznia 2023 roku.
Praca zdalna w Kodeksie pracy 2023
Pandemia koronawirusa doprowadziła do rozpowszechnienia zjawiska pracy zdalnej oraz pracy hybrydowej. Możliwość pracy z domu, okazała się wyjściem zadawalającym najczęściej pracowników ale nierzadko również pracodawców. Wiele firm działa tylko zdalnie, co ma przełożenie na zmniejszenie kosztów utrzymania przedsiębiorstwa. Nowelizacja, która ma wejść w życie w styczniu zapowiada nowe zasady pracy zdalnej. Jakie? Pracodawca będzie mógł wydać polecenie pracy zdalnej, w przypadku zagrożenia epidemiologicznego, stanu nadzwyczajnego, epidemii oraz utrzymać okres wykonywania pracy zdalnej przez 3 miesiące po odwołaniu zagrożenia. Pracownik może złożyć pisemny lub elektroniczny wniosek z prośbą o pracę zdalną, jeśli jej czas nie będzie przekraczał 24 dni w roku kalendarzowym. Pracodawca może odmówić, ale będzie musiał podać powód odmowy. Natomiast istnieją warunki, w których pracodawca nie będzie mógł nie zgodzić się na pracę zdalną. Odmowa pracy zdalnej nie będzie możliwa, gdy: pracownik ma dziecko do 4 roku życia, dziecko z niepełnosprawnością, wymagające specjalnej opieki, a także w przypadku konieczności opieki nad członkiem najbliższej rodziny lub gdy pracownik jest kobietą w ciąży.
Podczas zawierania umowy o pracę z pracownikiem, pracodawca będzie mógł zawrzeć informacje o pracy zdalnej w umowie. Zasady pracy zdalnej będą ustalane przez pracodawcę w porozumieniu ze związkami zawodowymi lub przedstawicielem pracowników. Sam Kodeks pracy 2023 szczegółowo określa prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy podczas pracy zdalnej.
Obowiązki pracodawcy i pracownika przy pracy zdalnej w 2023
Jakie będą obowiązki pracownika i pracodawcy zgodnie z wchodzącym od 2023 roku nowym prawem?
Pracodawca wobec pracownika wykonującego pracę zdalną będzie miał obowiązek:
- zapewnić mu niezbędne materiały oraz narzędzia techniczne niezbędne do wykonywania pracy zdalnej, w tym laptop, komputer lub tablet,
- zapewnić instalację, konserwację i serwis narzędzia pracy niezbędnego do wykonywania obowiązków podczas pracy zdalnej, a także pokryć koszty związane z instalacją, serwisem, konserwacją i eksploatacją narzędzi pracy. Pracodawca będzie miał również obowiązek pokryć koszty energii elektrycznej lub usług telekomunikacyjnych niezbędnych podczas wykonywania pracy zdalnej,
- pokryć inne koszty bezpośrednio związane z wykonywaniem pracy zdalnej, jeśli zwrot takich kosztów będzie określony w porozumieniu, regulaminie lub poleceniu na podstawie którego wykonywane będą zadania zdalne,
- pracodawca będzie miał obowiązek zapewnić pracownikowi szkolenie i pomoc techniczną niezbędną do wykonania powierzonych zadań w ramach pracy zdalnej.
Dodatkowo, pracodawca będzie zobowiązany określić procedurę ochrony danych osobowych i określić przeprowadzenie szkolenia w tym zakresie. Pracownik będzie miał obowiązek potwierdzić w postaci papierowej lub elektronicznej zapoznania się z procedurami.
Kontrola trzeźwości pracowników przez pracodawcę
Zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy, pracodawca będzie uprawniony do przeprowadzenia kontroli trzeźwości swoich pracowników. Będzie to możliwe, gdy niezbędne okaże się zapewnienie:
- ochrony życia oraz zdrowia pracowników i innych osób;
- ochrony mienia;
- w przypadku, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po spożyciu alkoholu lub spożywał go w czasie wykonywania pracy.
Kontrola będzie dokonywana przy pomocy urządzenia, które posiadać będzie ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie. Pracodawca będzie mógł przetwarzać informacje o dacie, godzinie oraz minucie badania i jego wyniku wskazującym na stan po spożyciu alkoholu, w przypadku niezbędnym do zapewnienia wyżej wymienionej ochrony godności oraz innych dóbr. Przechowywanie informacji w aktach osobowych na temat nietrzeźwości pracownika w czasie wykonywania pracy, będzie możliwe jedynie przez okres nieprzekraczający roku od dnia zebrania informacji. Po tym czasie, dane będą musiały zostać usunięte.
Wprowadzenie kontroli trzeźwości, a także określenie grupy pracowników, którzy będą nią objęci oraz sposób przeprowadzenia, a także rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzenia będzie ustalane w układzie zbiorowym w pracy lub regulaminie. Pracodawca będzie zobligowany do poinformowania pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości nie później niż dwa tygodnie przed jej rozpoczęciem. Nowozatrudnieni pracownicy będą musieli zostać przez pracodawcę poinformowani o wspomnianych ustaleniach.
Zmiany w Prawie pracy 2023 – urlopy
Zmiany, które wejdą na początku 2023 roku dotyczyć będą również urlopów:
- Urlop opiekuńczy w 2023 -przysługiwać będzie każdemu pracownikowi w wymiarze 5 dni urlopu opiekuńczego, w przypadku gdy pracownik będzie zmuszony opiekować się dzieckiem, małżonkiem lub rodzicami z ważnych powodów zdrowotnych. Aby móc wykorzystać urlop pracownik będzie musiał złożyć pisemny wniosek z uzasadnieniem co najmniej dzień przed jego rozpoczęciem. Urlop opiekuńczy nie zapewnia prawa do wynagrodzenia za dni urlopowe, ale będzie wliczany do okresu zatrudnienia.
- Urlop z tytułu siły wyższej– to urlop w przypadku nagłych wypadków rodzinnych. Pracownikowi będą przysługiwały dwa dni lub 16 godzin rocznie z wynagrodzeniem za te dni w wysokości 50% zarobków.
- Urlop rodzicielski– od 2023 roku urlop rodzicielski zostanie podzielony na dwie części: urlop macierzyński i urlop tacierzyński. Każdy z rodziców będzie miał prawo wziąć 2 miesiące urlopu, jeśli nie zostanie on wykorzystany, przepadnie. Nie będzie możliwości zrzeknięcia się urlopu jednego rodzica na rzecz drugiego (czyli np. ojca na rzecz matki).
Nowelizacja Kodeksu pracy – zmiany umowy o pracę w 2023 r.
Zgodnie z nowymi zasadami, ograniczone zostaną umowy o zakazie konkurencji i zatrudnienie na okres próbny. Czas trwania umów, zależny będzie od tego, jaki rodzaj umowy pracodawca ma zamiar zawszeć z pracownikiem po zakończeniu okresu próbnego. Będzie miał do wyboru trzy opcje:
- okres próbny nie będzie trwał dłużej niż miesiąc, jeśli pracodawca po jego zakończeniu planuje zawrzeć umowę o pracę na czas określony, krótszy niż 6 miesięcy;
- w przypadku umów o pracę na czas określony między 6-12 miesięcy, okres próbny nie będzie mógł być krótszy niż w 2 miesiące;
- jeśli pracodawca będzie chciał zawrzeć z pracownikiem umowę na czas dłuższy niż rok lub na czas nieokreślony, wówczas okres próbny nie będzie mógł być dłuższy niż 3 miesiące.
Pracownik będzie miał również prawo raz w roku wystąpić z wnioskiem o zmianę sposobu zatrudnienia na korzystniejszy dla siebie. Co więcej, jeśli dobowy wymiar pracy pracownika wynosi co najmniej sześć godzin, pracownik będzie miał prawo do przerwy w pracy trwającej, co najmniej 15 minut.
Udogodnienia dla rodziców w pracy od 1 stycznia 2023
Nowelizacja Kodeksu pracy w 2023 roku, niesie ze sobą spore udogodnienia dla pracowników posiadających dzieci. Pracownicy będący rodzicami dzieci do 8 roku życia, nie będą mogli mieć zlecanej pracy w nocy, pracy w godzinach nadliczbowych oraz wyjazdu na delegację – chyba, że sam pracownik wyrazi na to zgodę.
Co więcej, pracownicy wychowujący dziecko do 8 roku życia, będą mogli skorzystać z przerywanego czasu pracy, który sięgać będzie nawet do pięciu godzin dziennie. Wystarczy, że pracownik złoży wniosek w okresie co najmniej 21 dni przed przejściem na tzw. elastyczną organizację pracy i poczeka na odpowiedź pracodawcy. Pracodawca będzie mógł odmówić pracownikowi skorzystania z przerywanego czasu pracy, ale będzie musiał uzasadnić swoją decyzję. Dodatkowo, pracodawca nie będzie mógł wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem, który korzysta z elastycznej pracy, natomiast będzie mógł rozwiązać umowę z przyczyn uzasadniających zwolnienie dyscyplinarne – czyli z winy pracownika.
Ponadto pracodawca będzie płacił takiemu pracownikowi połowę wynagrodzenia zasadniczego za wolne godziny. A zatem rodzic skorzysta na tym znacznie lepiej, niż w przypadku wstrzymania się od obowiązków służbowych. Nowe zmiany podyktowane są ideą „work- life balance” czyli równowagą pomiędzy życiem zawodowym, a prywatnym.
Kontrowersje związane z nowelizacją Kodeksu pracy w 2023
Choć projekt nowelizacji ma na celu pogodzenie kariery zawodowej z życiem rodzinnym, niektóre punkty budzą wątpliwości zarówno wśród przedsiębiorców, jak i ekspertów prawa i pracy. Przede wszystkim proponowane rozwiązania, niosą ze sobą wyższe koszty zatrudnienia oraz problemami związanymi z układaniem grafiku pracy, a więc i płynnością pracy. Odrzucenie wniosku pracujących rodziców, nie będzie łatwe dla pracodawcy. W przypadku gdy naruszą oni zasady określone w prawie, mogą zostać ukarani finansowo.
